IEDC واژه‌نامهٔ اصطلاحات فنیِ به‌کاررفته در
هستی‌شناسی داده‌ها
- سند (document): یک واحد متنی
- قطعه (fragment): یک قطعه‌ی مجزا از سطح نوشتار(مانند کاغذ یا پوست)
ممکن است چند سند روی یک قطعه نوشته شده باشند؛ یک سند هم می‌تواند از چند قطعه تشکیل شده باشد.
ساختار نسخه‌خطی (Manuscript Structure)
- برگ (folio): یک صفحه که شامل پشت (وِرسو) و رو (رِکتو) است.
- دوبرگ (bifolio): صفحه‌ای که یک‌بار تا شده و چهار سطح نوشتاری ایجاد کرده (دو رِکتو و دو وِرسو).
- رِکتو (recto): روی صفحه
- وِرسو (verso): پشت صفحه
در این دوره، کاغذ، پوست و دیگر سطوح نوشتاراغلب بازیافت و چندباره استفاده می‌شدند. این کار معمولاً منجر به آن می‌شد که دو متن کاملاً بی‌ربط روی رو و پشت یک قطعه نوشته شوند. در مجموعهٔ ما، اگر رو و پشت با هم مرتبط باشند یا پشت خالی باشد، عموماً به آن سند یک شمارهٔ قفسه (shelfmark) خاص اختصاص داده می‌شود، مثلاً: Ms.Heb.8333.99. اما اگر متن‌های روی رِکتو و وِرسو بی‌ربط باشند، هر طرف شمارهٔ قفسهٔ جداگانه دارد، مانند: Ms.Heb.8333.67recto و Ms.Heb.8333.67verso.
- جزء (quire): چند دوبرگ که مانند جزوه درون یکدیگر قرار داده شده اند.
- نسخه کتابی (codex): چند جزء که به‌هم دوخته شده‌اند تا یک کتاب تشکیل دهند.
- طومار (rotulus): یک طومار عمودی (متن به موازات ضلع کوتاه صفحه نوشته شده).
- سطح نوشتار (writing support): سطحی که کاتب بر آن با استفاده از مرکب می‌نویسد. در اسناد «Islamicate East»، کاغذ رایج‌ترین نوع است، سپس پوست؛ و برخی قطعات روی پارچه نوشته شده‌اند.
وضعیت فیزیکی (physical condition)
- افتادگی (lacuna): شکاف یا افتادگی در متن که ناشی از پارگی سطح نوشتار است.
پژوهش (scholarship)
- بحث (discussion): بخشی از یک کتاب یا مقاله که در آن پژوهشگری تفسیر خود را از یک سند یا بخشی از آن ارائه کرده است.
- رونویسی (transcription): نسخه‌برداری از یک متن، چه به‌صورت تایپ‌شده یا دست‌نویس.
- ویرایش (edition): متن رونوشت از یک نسخه خطی که بازخوانی، تصحیح یا حاشیه نویسی شده باشد.
- دستخط شناسی تاریخی (palaeography): خوانش و رمزگشایی خطوط قدیمی؛ همچنین دانشی که به بررسی خط‌های کهن می‌پردازد، اغلب برای تعیین تاریخ نگارش نسخه یا شناسایی کاتب آن.
تاریخ‌گذاری و نظام‌های تقویمی (dating and calendar systems)
اسناد IEDC بسته به منشأ و کاربرد سند از نظام‌های گاه‌شماری مختلفی استفاده می‌کنند. بسیاری از اسناد فاقد تاریخ صریح هستند. در مواردی که تاریخ وجود دارد، هم تاریخ مندرج در سند و هم معادل آن به میلادی در هر مدخل درج شده‌اند. همچنین می‌توانید از مبدل تقویم برای تبدیل تاریخ‌ها استفاده کنید.
پائین‌تر، فهرست غیرجامع از رایج‌ترین نظام‌های تقویمی که در اسناد IEDC با آن مواجه می‌شوید به همراه نسبتشان به تقویم‌های متداول آمده است:
- میلادی (Common Era - CE): همان تقویم غربی که امروزه رایج است. در اصل «تقویم ژولیوسی» بوده (ایجادشده در سال ۴۵ ق.م.)، و پس از اصلاح واتیکان در سال ۱۵۸۲ میلادی به «تقویم گرگورین» تبدیل شد. تاریخ‌های تبدیل‌شده در IEDC همه به تاریخ گرگورین هستند.
- تقویم هجری (Hijrī calendar - AH): تقویم اسلامی یک تقویم قمری دوازده ماهه است. هر سال قمری حدود ۱۱ روز کوتاه‌تر از سال شمسی است، بنابراین ماه‌ها به مرور نسبت به تقویم خورشیدی به عقب می‌روند (برای مثال، ماه رمضان ممکن است در هر فصلی از سال قرار بگیرد). مبدأ این تقویم سال ۶۲۲ میلادی است، یعنی سالی که پیامبر اسلام به همراه یارانش از مکه به مدینه هجرت کرد.
- دوران اسناد بلخی (Era of Bactrian Documents - EBD): تاریخ دقیق آغاز این تقویم مورد بحث بوده، اما اجماع بر آن است که از نوروز/اکتبر سال ۲۲۳ میلادی آغاز می‌شود، که با آغاز سلطنت اردشیر یکم مطابقت دارد.
(پادشاه ساسانی، سلطنت: ۲۲۴–۲۴۲ میلادی) هم‌زمان است. این گاه‌شماری در نسخه‌ی بازنگری‌شده‌ی اسناد بلخی، مطابق با استدلال‌های فرانسوا دُ بلوآ (François de Blois) استفاده شده است. ماه‌ها و روزها یا به صورت بلخی هستند یا اینکه تحت تأثیر تقویم زرتشتی.
- تقویم سلوکی (Seleucid Calendar – Sel. / SE / Anno Graecorum / AG): اگرچه امروزه در سنت یهودی کاربردی ندارد، اما برای شمارش سال‌ها، تقویم سلوکی رایج‌ترین تقویم مورد استفاده در اسناد گنیزه قاهره است. این تقویم فقط برای شمارش سال‌ها استفاده می‌شود و مبدأ آن بازپس‌گیری میانرودان (بین‌النهرین) توسط سلوکوس یکم نیکاتور در سال ۳۱۲–۳۱۱ ق.م. است. چند نوع مختلف از تقویم سلوکی در قرون وسطی مورد استفاده بوده است. در اسناد یهودی، سال سلوکی از اول ماه تشری ۳۱۲ ق.م. آغاز می‌شود. برای تبدیل تاریخ سلوکی به میلادی: اگر تاریخ مورد نظر پیش از اول تیشری باشد، از عدد سلوکی ۳۱۱ را کم کنید. اگر پس از آن باشد، ۳۱۲ کم کنید.